Ý nghĩa văn hóa thiêng liêng trong việc đặt tủ thờ, bàn thờ Tổ tiên

Đối với người phương Đông nói chung và người Việt Nam nói riêng việc đặt tủ thờ, bàn thờ gia tiên có ý nghĩa vô cùng quan trọng và thiêng liêng. Đặc biệt hơn tin ngưỡng thờ cúng tổ tiên ở Việt Nam đã trở thành Quốc lễ của dân tộc. (Ngày Giỗ tổ Hùng Vương cả nước được nghỉ làm để hướng về cội nguồn, tỏ lòng thành biết ơn sâu sắc.). Do vậy việc chọn tủ thờ và bố trí đồ nội thất trên tủ thờ phải thể hiện được ý nghĩa tâm linh và là nơi gửi gắm lòng thành kính của con cháu đối với đấng sinh thành, những người đã khuất.

Hiện nay trên thị trường có rất nhiều mẫu tủ thờ đẹp, có thiết kế họa tiết hoa văn tinh sảo rất phù hợp với nơi để thờ tự. Nên bạn có thể dễ dàng chọn được mẫu tủ thờ ưng ý cho gia đình. Nhưng phần quan trọng đó là mặt trên của tủ thờ, hôm nay chúng tôi sẽ nó kĩ hơn về những ý nghĩa văn hóa thiêng liêng của tủ thờ, bàn thơ gia tiên.

Tủ thờ đẹp và hiện đại

Tủ thờ, bàn thờ là nơi gửi gắm lòng thành của người còn sống đến người đã khuất

Trước tiên, bạn phải mua chiếc tu tho chắc chắn, nên chọn tủ thờ làm từ những chất liệu gỗ tự nhiên như gỗ Mít, gỗ Gụ,... Bàn thờ, tủ thờ thường được đặt ở vị trí cao ráo, sạch sẽ, những nơi trang trong và thiêng liêng như Trung Cung (khu vực trung tâm của nhà ba gian, năm gian) hoặc là có phòng thờ riêng đối với nhà tầng.

Tuỳ diện tích ngôi nhà và mức sống mỗi gia đính mà bàn thờ, tủ thờ có kích thước và hình thức khác nhau: Những gia đình có điều kiện kinh tế không cao thì đồ nội thất trên ban thờ thường đơn sơ hơn so với những gia đình có điều kiện khá giả hơn hoặc những gia đình là con trưởng, trưởng họ,...Nhưng du nghèo hay giàu thì vẫn luôn phải giữ được sự thiêng thiêng, thành kính đối với người đã khuất. Bàn thờ luôn sạch sẽ và được đặt ở vị trí cao, trang trọng nhất trong căn nhà.

Mẫu tủ thờ bằng gỗ mít đẹp và sang trọng

Trong tín ngưỡng thờ cũng Tổ tiên của dân tộc ta, con người luôn có tâm niệm rằng: Những người đã chết chỉ là sự tiêu tan của thể xác, còn linh hồn vẫn còn và luôn trở về để phù hộ đội chì cho các thành viên trong gia đình.

Người mất đi sẽ được gặp tổ tiên nơi suối vàng. Và vào những ngày giỗ, ngày lễ họ lại trở về ngự trị trên bàn thờ để gần gũi và lắng nghe những lời khẩn cầu của con cháu. Do vậy chúng ta thường thắp hương và khấn bái trong những ngày đó.

Thờ cúng tổ tiên không phải là một tôn giáo mà là tín ngưỡng dân gian nên mọi hình thức, nghi lễ thờ cũng đều do con người tự suy diễn nên chúng ta không còn xa lạ với quan niệm "trần sao âm vậy".

Nghĩa là người sống cần gì thì sẽ biếu, cúng người âm như vậy bằng những đồ hàng mã (thủ tục hóa vàng mã). Tuy hiện nay nhà nước ta đã tuyên truyền hạn chế việc đốt vàng mã tràn lan tùy tiện mà chỉ đốt một lượng tiền vàng vừa đủ. Vừa thể hiện lòng thành với người đã khuất vừa bảo vệ môi trường sống cho người còn sống.

Tủ thờ, bàn thờ thiêng liêng nhưng vẫn gần gũi với cuộc sống sinh hoạt gia đình

Tu tho, bàn thờ gia tiên là một trong những điều không thể thiếu trong mô hình gia đình truyền thống Việt Nam (gia đình đa hệ, gia đình cá thể,...). Nên tùy vào điều kiện của mỗi người mà có cách thiết kế bàn thờ khác nhau. Dưới đây là mẫu thiết kế bàn thờ gia tiên không quá phô trương hay sơn son thiếp vàng để bạn tham khảo.

Nhìn và sơ đồ trên bạn đã có thể hình dung một cách chân thực nhất để có thể bố trí được những đồ thờ trên tu tho đúng không nào?

Ngoài những đồ thờ trên, bạn có thể mua thêm một hoặc hai lọ lộc bình bày trên bàn thờ để có thể cắm hoa trong những ngày giỗ chạp, ngày Tết Nguyên Đán,....

Có một số gia đình có thiết kế thêm hoành phi câu đổi rất đẹp và sang trọng thể hiện tấm lòng hiếu thảo của con cháu và mang lại không gian thờ cúng trang nghiêm, bài bản hơn.

Tấm hoành phi đó là một tấm biển được trạm trổ những họa tiết phù hợp với phòng thờ và có ý nghĩa tâm linh đặc biệt. Trên tấm biển có ghi vài chữ Hán hoặc chữ Nôm và được treo nằm ngang trên mé trước bàn thờ.

Bên cạnh đó là hai câu đối được treo hai bên tường hoặc hai bên cột được thiết kế đi kèm với tủ thờ. Cặp câu đối được nhiều gia đình dùng thay lời biết ơn, tỏ lòng thành kính của con cháu với ông bà tổ tiên hoặc ghi tụng công đức của người người đã khuất là:

"Tổ công phụ đức thiên niên thịnh

Tử hiếu tôn hiên vạn đại vinh"

Hoặc:

"Phúc sinh phú quý gia đường thịnh

Lộc tiến vinh hoa tử tôn hưng"

Một số gia đình khá giả, giàu có thường đặt mua bộ hoàng phi câu đối làm bằng gỗ tốt, hiếm có sơn son thiếp bang hay sơn đen khảm xà cừ.

Có thể nói nội thất nhà ở nông thôn ít biến đổi nên kiểu bàn thờ cổ truyền có hoành phi câu đối vẫn được đề cao và phát huy được tác dụng thiêng liêng của nó. Song cũng có nhiều gia đình có nội thất nhà ở hiện đại hơn đặc biệt là thiết kế nội thất nhà phố hay trong các khu nhà chung cư cao cấp, biệt thự thiết kế theo xu hướng hiện đại,... thì những bức hoành phi câu đối ấy không còn phù hợp nữa.

Thờ cúng tổ tiên cái chính vẫn là ở cái tâm của mỗi con người nên việc thiết kế bàn thờ, tủ thờ sao cho hợp lý, gần gũi với cuộc sống đời thường nhưng vẫn phải giữ được sự tôn nghiêm nhất, giữ được nét đẹp văn hóa truyền thống lâu đời của cha ông ta.

văn hóa truyền thống lâu đời

Bởi chắc chắn rằng trước mỗi sự việc quan trọng, lớn lao xảy ra trong gia đình (chẳng hạn như: dựng vợ gả chồng cho con cháu; làm nhà mới; đi làm ăn xa; làm việc lớn, con cái đi thi cử hay mỗi khi công danh thành đạt,….vv), gia chủ đều khấn vái gia tiên, trước là để trình bày, báo cáo sự việc sau là để khẩn cầu các cụ phù hộ cho con cháu hạnh phúc, may mắn, thuận lợi,... Và khi thành công cũng khấn vái các cụ để cảm ơn.

Bàn thờ trang nghiêm

Mỗi lần cúng lễ, tùy theo những ngày lễ tế và gia cảnh của gia chủ mà đồ lễ có thể gồm: rượu, hoa quả, vàng hương, xôi chè, oản, cỗ mặn, có khi thêm đồ hàng mã, tiền vàng mã,…. và đặc biệt không thể thiếu một chén nước tinh khiết (nước mưa) Theo quan niệm dân gian nước mưa biểu hiện cho sự trong sạch, tinh khiết tâm linh trước tổ tiên, thánh thần. Ngoài ra nước mưa có nghĩa mang lại sự cân bằng giữ yếu tố thần linh và con người. Bởi nước mưa được rơi từ trên trời (là dương) xuống giếng nước, bể nước (là âm) đó là sự kết hợp âm dương hài hòa.

Trong một số dịp như ngày rằm, mồng một của những tháng bình thường ta có thể sắm đồ lễ là cốc nước trắng,hoa quả và thắp hương là đủ nhưng trong những dịp đặc biệt hơn cần chuẩn bị đồ lễ nhiều người thậm chí còn phải mời thầy cúng chỉ cách mua sắm đồ lễ để thờ cúng

Lưu ý hương trên bàn thờ phải thắp theo số lẻ (một hoặc ba nén…) và các nén hương phải được cắm ngay ngắn, khi hương tàn không được làm xê dịch bát hương hoặc gỡ bỏ chân hương, tàn hương. Nếu muốn nhổ chân hương khi đã đầy phải thắp hương xin phép Tổ tiên và hành động này thường được làm trong ngày 23 tháng Chạp hàng năm.

Tu tho, bàn thờ Tổ tiên là nơi thể hiện sự biết ơn và nét đẹp văn hóa dân tốc "cây có gốc, nước có nguồn". Hy vọng qua bài viết này mỗi người trong chúng ta đều có ý thức sâu sắc hơn trong việc chọn mua tủ thờ và bố trí bàn thờ gia tiên một cách hợp lý và mang nhiều ý nghĩa tâm linh hơn.